ललितपुर, नेपाल – राजधानीको प्रतिष्ठित चिकित्सा संस्था KIST मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पतालको सर्जरी विभागमा कार्यरत इन्टर्न डाक्टरहरू विगत केही समयदेखि चरम दवाब, मानसिक यातना र असमान व्यवहारको शिकार भएका थिए। सिकाइ र सीप विकासको ठाउँमा उनीहरू शोषणमा परेका थिए भन्ने गम्भीर आरोप उनीहरूले लगाएका थिए।
नेपाल मेडिकल काउन्सिलको २०६४ सालको परिभाषा अनुसार इन्टर्नशिप भनेको ४.५ वर्षको अध्ययन तथा अन्तिम परीक्षा उत्तीर्ण गरेपछि कुनै मान्यता प्राप्त संस्थामा एक वर्षको व्यवहारिक तालिम लिने प्रक्रिया हो। तर, KIST अस्पतालको सर्जरी विभागमा इन्टर्नहरूलाई व्यवहारिक सिकाइको सट्टा अत्यधिक कागजी काम (paperwork) मा मात्र संलग्न गराइएको थियो। paperwork नगरेसम्म बिरामी हेर्न समेत नदिइने, सिकाइभन्दा कामदार बनाउने प्रवृत्ति रहेको इन्टर्नहरूको भनाइ थियो।
सर्जरी रोटेसनमा रहेका इन्टर्न डाक्टरहरूलाई सिकाइभन्दा बढी मानसिक दबाब, अपमानजनक व्यवहार र अनावश्यक जिम्मेवारी दिइएको थियो। उनीहरूलाई consent लिनु, counselling गर्नु, inpatient form भर्नु, र दैनिक रिपोर्ट लेख्ने कामहरू थोपारिएको थियो। यस्ता कार्य अस्वीकार गर्दा Viber group मार्फत गालीगलौज, धम्की र इन्टर्नशिप विस्तार गराउने चेतावनी दिने गरिएको थियो।
केही सीनियरहरूले गम्भीर केसहरूमा पनि बेवास्ता गर्ने, सिकाउने साटो आदेश दिने शैलीमा व्यवहार गर्ने गरेका थिए। विशेषतः महिला इन्टर्नहरूमाथि रातिको समयमा ड्युटी नहुँदा पनि फोन गर्ने, “यतिकै कुरा गर्न” जस्ता गैरपेशागत जवाफ दिने गरिएको पाइएको थियो। यस्तो व्यवहारले उनीहरूलाई असहज र असुरक्षित बनाएको थियो।
केही रेसिडेन्ट डाक्टरहरू ड्युटीमै मदिरा सेवन गरेर आउने, बिरामी गम्भीर हुँदा पनि समयमा उपस्थित नहुने, काम इन्टर्नमाथि थोपार्ने र गम्भीर लापरवाही गर्ने व्यवहार देखिएको थियो। नर्सहरूले समेत “ड्युटीमा भएको रेसिडेन्ट आजसम्म एक पटक पनि वार्डमा आएका छैनन्” भन्ने गुनासो गरेका थिए।
Emergency Department मा अझ भयावह अवस्था रहेको थियो। कल गरेपछि अधिकतम १५ मिनेटभित्र आइपुग्नुपर्ने नियम हुँदाहुँदै कतिपय रेसिडेन्ट डाक्टर १–२ घण्टा ढिला पुग्ने गरेका थिए। इन्टर्नलाई नै बिरामीको केस हेर्न बाध्य पारिने, र पछि गल्ती भएको भन्दै दोष थोपार्ने गरिएको थियो। विभागीय प्रमुखलाई “यो काम गरेनस्” भनेर मनोवैज्ञानिक त्रास दिने गरिएको इन्टर्नहरूले बताएका थिए।
सर्जरी विभागको स्पष्ट कार्यविभाजन अनुसार जिम्मेवारी रेसिडेन्टको हुने भए पनि काम इन्टर्नले गर्नुपरेको थियो। नोटिस बोर्डमा कामको जिम्मेवारी उल्लेख भए पनि व्यवहारमा कार्यभार इन्टर्नहरूलाई दिइएको थियो।
रेसिडेन्ट डाक्टरहरूले ‘घण्टा अनुसार तलब वृद्धि’को माग गर्दै आन्दोलन गर्दै आएका थिए। तर उनीहरू आफैंले इन्टर्नहरूलाई अत्यधिक घण्टा काम गराउने, सिकाउने साटो आदेश दिने व्यवहार गरेको देखिएको थियो। इन्टर्नहरूले paperwork बाहेक केही सिक्न नपाएको बताएका थिए।
एक इन्टर्नले रेसिडेन्टको आदेशमा procedure charge refund को हस्ताक्षर गरेपछि, अस्पताल प्रशासनले उनलाई ‘अनाधिकृत हस्ताक्षर’ गरेको भन्दै १५ दिन निलम्बन गरेको थियो। जबकि त्यो कार्य रेसिडेन्टकै निर्देशनमा गरिएको थियो। यसले प्रशासनको एकपक्षीय निर्णय र अन्यायपूर्ण व्यवहार प्रस्ट देखिएको थियो।
अर्का एक इन्टर्न बिरामी भएर OPD ड्युटी जान नसक्ने जानकारी Viber मा दिएपछि, समूहमा मनपरी सन्देश पठाएर इन्टर्नशिप थप गराउने चेतावनी दिइएको थियो। विभाग प्रमुखसमक्ष सो सूचना पुर्याइएर एक दिन अतिरिक्त ड्युटी गर्न बाध्य पारिएको थियो। जबकि logbook अनुसार २ महिनाको पोस्टिङमा ३ दिन बिदा, र सम्पूर्ण इन्टर्नशिप अवधिमा २ हप्ता बिदा लिन सकिने नियम रहेको थियो।
यी सम्पूर्ण घटनाहरूको जानकारी अस्पताल प्रशासन, विभागीय प्रमुख र अन्य कन्सल्टेन्टहरूलाई दिइएको भए पनि अहिलेसम्म कुनै औपचारिक प्रतिक्रिया वा सुधारात्मक कदम नदेखिएको इन्टर्नहरूले बताएका थिए। यसले विभागभित्रको नैतिक मूल्य र व्यवस्थापकीय कमजोरी उजागर गरेको थियो।
इन्टर्नहरूले भनेका थिए, “सर्जरी जस्तो गम्भीर विषयमा कागजी काम मात्रै गरेर सर्जन कसरी बन्न सकिन्छ?” उनीहरू ३०–३२ घण्टासम्म ड्युटी गर्न बाध्य पारिएको भन्दै प्रश्न उठाएका थिए – “के इन्टर्न र रेसिडेन्ट एउटै हुन्छन्? के दुवैको क्षमता एउटै हुन्छ त?”
अब समय आएको थियो कि KIST अस्पतालको प्रशासनले निष्पक्ष छानबिन समिति गठन गरी यथार्थ पत्ता लगाउने, सिकाइमैत्री वातावरण निर्माण गर्ने र भविष्यका चिकित्सकलाई सही शिक्षा दिने दिशामा सुधारात्मक कदम चालोस्।
इन्टर्नहरूले अन्त्यमा भनेका थिए, “यो त एउटा विभागको अवस्था हो, अन्य विभागमा पनि समस्या भए पनि केहीले समाधान खोजिरहेका छन्, तर सर्जरी विभाग भने अझै मौन छ।”