काठमाडौं, प्रत्येक वर्ष श्रावण शुक्ल पूर्णिमाका दिन मनाइने जनैपूर्णिमा पर्व आज देशभर नयाँ जनै फेरेर र रक्षाबन्धन (डोरो) बाँधेर मनाइँदैछ।
नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिले जनाएको छ कि शासन सत्तामा रहेका वा राज्य सञ्चालनमा विशिष्ट भूमिका निर्वाह गर्ने उच्च प्रशासनिक व्यक्तिहरुले आज दिउँसो साढे १ बजेपछि मात्रै जनै फेर्नुपर्ने र डोरो बाँध्नुपर्नेछ। यसैले अन्य व्यक्तिहरूलाई साइत हेर्न आवश्यक नरहने जानकारी प्राप्त भएको छ।
श्रावण शुक्ल पूर्णिमाको दिन वैदिक सनातन धर्मावलम्बीहरू नदी, ताल, तलाउ, पोखरीमा स्नान गरेर गुरु पुरोहितबाट रक्षासूत्र बाँधाउँछन्। मानव रक्षाका लागि जप, तप, र पूजा गरी मन्त्रित रक्षाबन्धन, अर्थात् डोरो, ब्राह्मण पुरोहितहरूले यजमानको दाहिने नाडीमा बाँधिदिन्छन्।
धर्मशास्त्रका जानकार डा. वासुदेवकृष्ण शास्त्रीले भने अनुसार, ब्राह्मण, क्षत्री, र वैश्य वर्णका तागाधारीहरूले पूर्णिमाका दिन बिहानै स्नान गरी जौ, तिल, र कुशद्वारा ऋषिहरूलाई तर्पण गर्दै नयाँ जनै (यज्ञोपवित) फेर्नुपर्ने विधान छ। यस दिनलाई ऋषितर्पणी पनि भनिन्छ किनकि आठ ऋषिहरूलाई पूजा र तर्पण गरिन्छ।
वैदिक गुरु परम्पराअनुसार यज्ञोपवित अर्थात् जनैलाई ब्रह्मसूत्र वा ज्ञानको धागो मानिन्छ।
रक्षाबन्धन बाँध्न र नयाँ जनै फेर्न बिहानैदेखि काठमाडौंको पशुपतिनाथ मन्दिर परिसर, वसन्तपुरस्थित अशोक विनायकलगायत वाग्मती नदी किनार र मठ-मन्दिरमा भक्तजनहरूको चहलपहल देखिएको छ।
यसैगरी रसुवाको गोसाइँकुण्ड, ललितपुरको कुम्भेश्वर, सिन्धुपाल्चोकको पाँचपोखरी, धनुषाको जनकपुरधाम, धनुषसागर, गंगासागर, जुम्लाको दानसाधु र नवलपरासीको त्रिवेणीधामलगायत स्थानहरूमा पनि बिहानैदेखि मेला लागेको छ।
नेपालको तराई मधेशमा भने आजकै दिन दिदीबहिनीहरूले दाजुभाइलाई राखी बाँधेर यो पर्व मनाउँछन्, जसबाट दिदीबहिनी र दाजुभाइ बीच प्रेमसम्बन्ध बढ्ने सामाजिक मान्यता छ।
जनैपूर्णिमाका दिन विभिन्न थरीका गेडागुडी मिसाई भिजाएर टुसा उमारेर बनाइएको क्वाँटी खाने परम्परा पनि छ। क्वाँटी खाँदा शरीरमा रोग नलाग्ने, पेट सफा हुने र वर्षायामभर खेतीपातीको काम गर्दा शरीरमा लागेको चिसो हटाएर ताप सञ्चार गर्ने धार्मिक र आयुर्वेद शास्त्रीय मान्यता रहेको छ।